نوزاد نارس یعنی نوزادی که کمتر از ۳۷ هفته بارداری را طی کرده باشد و در واقع زودتر از موعد مقرر متولد شده باشد. وزن کم و نارسی هنگام تولد از مهمترین عوامل مرگ و میر نوزادان می باشد. از این رو شناسایی عوامل مستعد کننده و زمینه ساز زایمان زودرس برای پیشگیری از مرگ و میر نوزادان و نیز عوارض ناشی از تولد زودرس بر این گونه نوزادان اهمیت زیادی دارد. همچنین مراقبت های دوران بارداری و آمادگی های تیم پزشکی در صورت بروز زایمان زودرس می تواند تا حدود زیادی از مرگ و میر این نوزادان جلوگیری نماید.
در بررسی های انجام گرفته متغیر هایی همچون جنس , نوع زایمان , بیماری های مادر, مشکلات جفتی , اشکالات رحمی , سابقه سقط و نازایی در مادر , مصرف مواد مخدر , فاصله میان بارداری های قبلی , رتبه تولد و وضعیت مراقبت های پریناتال در مورد نوزاد نارس مورد توجه قرار می گیرد زیرا هر یک از این عوامل می تواند علتی برای تولد زود هنگام نوزاد باشد.
ویژگی های نوزاد نارس
همانطور که گفته شد نوزادان نارس نوزادانی هستند که قبل از هفته ۳۷ بارداری به دنیا می آیند. این نوزادان دارای وزن پایینی هستند و به علت تولد زودتر از موعد نتوانسته اند تمامی نیازهای خود را از بدن مادر دریافت نمایند بنابراین نوزاد نارس پس از تولد در دستگاه های مراقبت های ویژه نگهداری می شود. رنگ پوست در یک نوزاد نارس صورتی رنگ است،به این دلیل که پوست او نازک است و عروق موئینه روی پوست بیشتر دیده می‌شود. کف دست‌ها و پاهای نوزاد نارس صاف است و شیار کمی دارد. لاله گوش نوزاد نارس پهن بوده و برجستگی هایی که معمولا در گوش نوزادان طبیعی دیده می‌شود، در گوش این نوزادان نیست.
حالت شلی و سستی در نوزاد نارس دیده می شود و این به این دلیل است که عضلات او به اندازه کافی رشد نکرده است. برخلاف نوزاد با وزن طبیعی که پاهایش را جمع می‌کند، پاهای نوزاد نارس اغلب کشیده است. یک کودک نارس هنوز موهای جنینی را در بدن خود دارد. این موها در هفته های آخر دوران بارداری از بین می‌روند و چون یک کودک نارس هفته های آخر را به طور کامل سپری نکرده است با این موها متولد می شود. نکته دیگر اینکه دست ها و پاهای نوزاد نارس اندکی ورم دارد.
نگهداری از نوزادان نارس
نوزاد نارس پس از تولد در بخش مراقبت های ویژه نوزادان نگهداری می شود. در این بخش دریافت مواد غذایی و مایعات در این نوزادان تحت بررسی قرار می گیرد. در این بخش از گرم کننده ها استفاده می شد که باعث می شود تا دمای بدن نوزاد ثابت بماند به این ترتیب نوزاد انرژی کمتری صرف گرم کردن بدن خود می نماید و این به رشد سریع تر نوزاد کمک می کند. هوای مرطوب نیز به حفظ آب بدن نوزاد کمک می کند زیرا باعث می شود نوزاد آب بدن خود را از طریق پوست از دست ندهد. تا زمانی که نوزاد بتواند بدون نیاز به دستگاه به حیات خود ادامه دهد نوزاد را درون دستگاه نگهداری می کنند. همچنین مدت زمان نگهداری نوزاد درون دستگاه مراقبت های ویژه به سن بارداری نوزاد بستگی دارد.
برای تغذیه کودکان نارس می توان شیر دوشیده مادر را به نوزاد خوراند در این موارد مادر شانس در آغوش کشیدن و شیر دادن به نوزاد را از دست می دهد اما می تواند زمانی که پرستاران مشغول شیر دادن به نوزاد هستند او را تماشا نماید این روی افزایش شیر مادر اثر زیادی دارد.
عوامل موثر بر تولد نوزاد نارس
وجود مشکلات و عارضه های زیر می تواند احتمال زایمان زودرس در مادران را افزایش دهد این موارد شامل:
۱- دیابت
۲- ناراحتی‌های قلبی
۳- بیماری‌های کلیوی
۴- فشار خون بالا
می باشد. برخی از عوامل نیز در دوران بارداری می تواند به تولد نوزاد زودرس منجر شود که می توان موارد زیر را برشمرد:
- تغذیه نامناسب قبل از بارداری و در طول بارداری
- کشیدن سیگار
- مصرف مواد مخدر یا افراط در نوشیدن الکل در دوران بارداری
- عفونت‌های خاص مانند عفونت‌های مجاری ادراری و غشاء آمنیوتیک
- سابقه زایمان زودرس
- ناهنجاری‌های رحم
- ضعیف بودن دهانه رحم و زود باز شدن آن
- سنین بارداری کمتر از ۱۷ و بالاتر از ۳۵ سال
که منجر به زایمان زودرس در مادران و تولد زودهنگام نوزادان می شود.
خطراتی که نوزاد نارس را تهدید می کند
در یک نوزاد نارس با:
- وزن کمتر از ۱۵۰۰ گرم
- یا نوزادی با سن بارداری کمتر از ۳۲ هفته
- یا نوزادان دارای مشکلات کمبود اکسیژن داخل رحمی
- دارای خونریزی مغزی
- با اختلال تنفسی یا تشنج
باید چشم های نوزاد را در طول ۴ تا ۶ هفته بعد از تولد زیر نظر داشت تا از عدم وجود مشکلات شبکیه اطمینان حاصل شود و در صورت وجود هرگونه مشکل نسبت به درمان آن اقدام گردد. درمان چنین عارضه ای با لیزر انجام می شود به این ترتیب از مشکلات بعدی و کوری چشم نوزاد جلوگیری می شود. زردی نوزاد از دیگر خطراتی است که یک نوزاد نارس را تهدید می کند. زردی از بیماری های شایع در دوران نوزادی است که ممکن است هم برای نوزاد طبیعی و هم نوزادان نارس به وجود آید اما یک نوزاد نارس بیش از نوزاد طبیعی و رسیده در معرض خطر زردی قرار دارد. به ویژه اگر زردی در ۲۴ ساعت اولیه تولد نوزاد بروز پیدا کند نیاز به درمان تخصصی دارد.
درمان زردی نوزاد با دستگاه فتوتراپی انجام می شود
به این ترتیب که نوزاد درون یک دستگاه زردی نوزاد قرار می گیرد
همچنین در صورتی که زردی نوزاد بسیار شدید باشد روش تعویض خون برای درمان زردی به کار می رود.
